Wirus HSV (opryszczki wargowej) - co to jest? Przyczyny

Przeczytasz w: 5 min.

Wirus HSV

Wirus HSV (łac. Herpes simplex virus), znany jako wirus opryszczki pospolitej, należy do rodziny Herpesviridae, podrodziny Alphaherpesviri dae i rodzaju Simplexvirus. To szeroko rozpowszechniony w naturze patogen atakujący człowieka.

HSV dzieli się na dwa typy:

• Human herpesvirus 1 (HHV-1) – to ludzki herpeswirus typu 1, określany zwyczajowo jako wirus opryszczki pospolitej typu 1 (HSV-1), wywołujący zwykle zakażenia od pasa w górę
• Human herpesvirus 2 (HHV-2) – to analogicznie ludzki herpeswirus typu 2, czyli wirus opryszczki pospolitej typu 2 (HSV-2). Wywołujący zakażenia od pasa w dół.

Jak zbudowane są wirusy z grupy herpes? Oba wymienione typy są do siebie bardzo zbliżone zarówno pod względem cech biologicznych jak i genomu.

Wychodząc od wnętrza w ich strukturze można wyróżnić:

• liniowy dsDNA zamknięty w ikozaedralnym (dwudziestościennym) nukleokapsydzie,
• tegument, czyli specjalną warstwę zlokalizowaną wokół nukleokapsydu,
• osłonkę, czyli otoczkę lipidowo-białkową, z której wystają białka umożliwiające wnikanie do opanowywanych komórek.

Wirus herpes prowadzi w głównej mierze do zmian zapalnych w obrębie skóry i błony śluzowej. Przyczynia się m.in. do jednej z najbardziej popularnych chorób zakaźnych okolicy warg i jamy ustnej, czyli do opryszczki wargowej. Za charakterystyczne wykwity zlokalizowane na twarzy odpowiada w większości przypadków HSV-1 również także, aczkolwiek rzadko HSV-2. Niezależnie od umiejscowienia i typu wirusa, widoczne objawy infekcji często są do siebie podobne.

Warto również nadmienić, że wirusy HSV posiadają zdolność przechodzenia w stan latencji. Co to oznacza? Otóż po wtargnięciu do ciała gospodarza i spowodowaniu zakażenia pierwotnego patogeny te wędrują do ciał komórek nerwowych i pozostają tam w postaci utajonej przez całe jego życie. Powstające przeciwciała nie eliminują wirusa. Na co dzień bytują więc w uśpieniu, ale mogą się uaktywnić pod wpływem różnorodnych czynników.

To sprawia, że choroby powodowane przez herpeswirusy mają często charakter przewlekły z tendencją do nawrotów i remisji. Infekcja HSV może być zatem:

• pierwotna – będąca skutkiem pierwszego zakażenia przez wirusa,
• wtórna – w przypadku reaktywacji wirusa latentnego.

Źródło: opracowanie własne 

Wirus HSV 1

Wirus opryszczki pospolitej typu 1 zdołał się tak bardzo rozpowszechnić, że jego nosicielstwo obejmuje współcześnie ponad 90% dorosłej populacji. Nie jest ono rzecz jasna tożsame z aktywną infekcją, gdyż w innym wypadku prawie każda dojrzała osoba zmagałaby się symptomami ciągłymi objawami opryszczki wargowej.

Kogo może zaatakować wirus opryszczki HSV? Zarazić się może w zasadzie każdy, niezależnie od wieku, czy płci. Infekcja przenosi się w kontakcie bezpośrednim, czyli w dość łatwy i szybki sposób.

W większości przypadków poprzez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną, w szczególności z jej śliną, skórą, błoną śluzową, czy wydzieliną pochodzącą z chorobowych zmian. Niekiedy wystarczy jeden pocałunek na powitanie, aby wirus HSV odnalazł drogę do nowego żywiciela.

Jednak to nie jedyna zakaźna ścieżka HSV-1. Patogen potrafi również rozprzestrzeniać się w sposób pośredni, czyli pozostawać na przedmiotach codziennego użytku. Niebezpieczne jest zatem dzielenie tych samych sztućców, naczyń, ręczników, czy kosmetyków z osobą cierpiącą na opryszczkę wargową.

Co więcej, chociaż najbardziej zaraźliwy jest płyn pochodzący z zapalnych pęcherzyków, to infekcję można złapać również od nosiciela, którego wirus jest w stanie uśpienia, a choroba w stadium bezobjawowym.

W tym miejscu należy przypomnieć, że pierwsza infekcja niestety zwiastuje możliwość pojawienia się kolejnych, w bliższej lub dalszej perspektywie. Co sprawia, że wirus herpes simplex ponownie się uaktywnia?

Reaktywacja wirusa HSV-1 następuje w głównej mierze z powodu:

• spadków odporności,
• przemęczenia i osłabienia organizmu,
• permanentnego lub silnego i nagłego stresu,
• przebycia innej infekcji,
• mechanicznych urazów okolic ust,
• nieodpowiedniej diety ubogiej w składniki odżywcze,
• wystąpienia miesiączki,
• zabiegów stomatologicznych,
• nadmiernego wychłodzenia organizmu,
• ekspozycji na promienie UV,
• stosowania niektórych leków, np. glikokortykosteroidów.

Na powyższej liście można odnaleźć czynniki, na które człowiek jest obecnie narażony, aż nazbyt często. To sprawia, że opryszczka wargowa może nawracać nawet kilka razy w roku.

Objawy wirusa herpes

Opryszczka typu 1 ujawnia się przeważnie w postaci dość charakterystycznych symptomów, ale o tym z jaką intensywnością wystąpią i czy pojawią się wszystkie decydują przede wszystkim:

• charakter zakażenia – pierwotny lub wtórny,
• indywidualne predyspozycje zakażonej osoby, jej ogólny stan zdrowia, czy wiek.

W przypadku pierwszej styczności z wirusem HSV-1 schorzenie głównie przebiega subklinicznie. Zwykle dotyczy błon śluzowych szerzy się na skórę i czerwień wargową. Wtórna postać zakażenia typowo lokalizuje się w obrębie czerwieni wargowej i sąsiadującej skóry. Bywa również i tak, że pierwotna, forma infekcji wirusem opryszczki przebiega w sposób ostry z gorączką, złym samopoczuciem i bolesnością błony śluzowej jamy ustnej, na której pojawiają się nadżerki i owrzodzenia stopniowo rozszerzając się zajmują skórę wokół ust.

Jak zatem rozpoznać objawy wirusa herpes simplex? Do najbardziej specyficznych zalicza się wykwity występujące na skórze i błonach śluzowych obszaru warg oraz jamy ustnej. Przechodzą one przez różnorodne fazy, podczas których ich wygląd ulega stopniowym zmianom.

Początkowo wirus HSV-1 manifestuje swoją obecność jedynie w postaci niewielkiego zaczerwienienia w okolicy ust, któremu może towarzyszyć uczucie napięcia, mrowienia, pieczenia, kłucia, czy swędzenia. Z czasem na czerwonej plamce ujawniają się drobne grudki i pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym.

Na tym etapie wykwit jest już wyraźnie dostrzegalny. Widocznie oddziela się od otaczającej zdrowej tkanki i wynosi ponad jej powierzchnię. W kolejnej fazie pęcherzyk pęka, zapalna wydzielina owrzodzenie zasycha, tworząc strup pokrywający nadżerkę. W miarę ustępowania infekcji dochodzi do gojenia zmiany, po której nie pozostaje żaden widoczny ślad.

Co robić przy objawach wirusa HSV-1?

Chociaż pierwsze symptomy wskazujące na zakażenie wirusem HSV-1 nie są zazwyczaj bardzo uciążliwe, to powinny skłaniać do natychmiastowej reakcji, gdyż tego typu infekcja postępuje wyjątkowo szybko. Jeśli nigdy wcześniej nie mieliśmy do czynienia z opryszczką wargową lub wręcz przeciwnie, nazbyt często zmagamy się z jej objawami, to z pewnością powinniśmy skorzystać z lekarskiej konsultacji.

Dzięki właściwej diagnozie i wdrożeniu leczenia w odpowiednim czasie można nie tylko złagodzić wszelkie symptomy choroby, ale nawet zahamować jej rozwój i uniknąć powstawania bolesnych pęcherzy.

Lekarz zadecyduje również o tym, czy w konkretnym przypadku wystarczy jedynie objawowa terapia epizodyczna obejmująca aktualne wykwity, czy należy zastosować kurację przewlekłą, czyli tzw. leczenie supresyjne.

Niezależnie od wybranego schematu leczenia w kuracji zakażenia HSV-1 zastosowanie znajdują przede wszystkim leki przeciwwirusowe. Przyjmuje się je zarówno w formie doustnych tabletek na opryszczkę wargową, jak i preparatów do stosowania miejscowego. Te ostatnie występują w postaci kremów, żeli, maści, balsamów czy popularnych plastrów na opryszczkę, które nie tylko wspomagają leczenie, ale również subtelnie maskują zmianę.

Jednym z podstawowych lekóww terapii opryszczki wargowej jest acyklowir. Działa on bezpośrednio na wirusa HSV typu 1 hamując jego replikację, czyli namnażanie, a tym samym przebieg całej choroby. Ponadto acyklowir może niwelować dokuczliwe i nieestetyczne objawy opryszczki wargowej, przyspieszać gojenie się wykwitów i zmniejszać ryzyko dalszego rozprzestrzeniania się patogenu.
Należy również pamiętać o tym, aby od momentu odnotowania początkowych objawów zakażenia herpes simplex, aż do pełnego wyleczenia zmian zachować szczególną ostrożność i chronić inne osoby przed infekcją czy osobami z obniżoną odpornością. Warto w tym czasie powstrzymać się przed bliskim kontaktem, pocałunkami, czy dzieleniem się przedmiotami osobistego użytku.

Powiązane artykuły:

Zobacz jak działa wirus HSV >>

Zimno na ustach - jak zapobiegać? Sposoby >>

Co może wywołać opryszczkę >>

Autor: Marta Roszkowska
Konsultacja merytoryczna: lekarz Katarzyna Kulig

Bibliografia:
1. Wąsik T.J., Zielińska A., Bratosiewicz-Wąsik J., Sikorska B., Liberski P.P.: Wirus herpes, Aktualn. Neurol. 2007, 7 (2), p. 96-107, [dostęp online: 03.05.2021].
2. A. Lesiak, J. Narbutt: Kompleksowe leczenie opryszczki wargowej, „Forum Dermatologicum” 2017 (3).
3. Figlerowicz M.: Najczęstsze postacie kliniczne zakażeń wywołanych przez wirusy z rodziny Herpesviridae, Przeg. Lek. 2006.
4. Knypl K.: Zakażenie wirusem opryszczki zwykłej u dorosłych, Borgis - Medycyna Rodzinna 3-4/2002.
5. Cieśluk B., Majewska A.: Wirus opryszczki pospolitej typu I (HSV-1) – epidemiologia i kliniczne postacie nietypowych zakażeń, Zakażenia. 2006.
6.  Górka E., Młynarczyk-Bonikowska B., Machura P., Majewska A., Dzieciątkowski T., Młynarczyk G., Malejczyk M., Majewski S.: Występowanie wirusów opryszczki typu 1 i 2 w zmianach skórnych i śluzówkowych u chorych z podejrzeniem opryszczki narządów płciowych, MED. DOŚW. MIKROBIOL., 2016, 68: 57 – 62.
7. Majewska A., Romejko-Wolniewicz E., Zaręba-Szczudlik J., Łuczak M., Młynarczyk G.: Wirus opryszczki pospolitej typu 1, epidemiologia i udział wirusa w zakażeniach narządów płciowych, Borgis - Nowa Medycyna 1/2011, s. 16-19.
8. Żaba R.: Opryszczka, półpasiec, ospa wietrzna, wydawnictwo Termedia, Poznań 2011, rozdział III.